Αθλητικές Κακώσεις – Οστεοαρθρίτιδα Γόνατος

Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος (ΟΑ) είναι μια προοδευτική νόσος των αρθρώσεων που αντιπροσωπεύει μια από τις κύριες αιτίες της αναπηρίας στους ενήλικες. Αυτή η ασθένεια δεν αφορά μόνο στον αρθρικό χόνδρο, αλλά σε όλα τα συστατικά των ιστών του γόνατος, συμπεριλαμβανομένων των περιαρθρικών μυών, των συνδέσμων, του υποχόνδριου οστού, και του αρθρικού θυλάκου.

Η oοστεοαρθρίτιδα του γόνατος

γενικά θεωρείται ότι είναι μια ασθένεια των ηλικιωμένων, η μέση ηλικία κατά την αρχική διάγνωση είναι μόνο 55 έτη. Αν και η αιτιολογία της oοστεοαρθρίτιδας του γόνατος εξακολουθεί να είναι πολυπαραγοντική, είναι σαφές ότι ένα δυσμενές περιβάλλον εμβιομηχανικής στην άρθρωση του γόνατος είναι ένας πρωταρχικός παράγοντας που συμβάλλει στην ανάπτυξη της νόσου. Όταν χρονίως ασκούνται  υπερβολικά φορτία που εφαρμόζονται στην άρθρωση του γόνατος, ειδικά σε ένα γόνατο με αλλοιωμένη κινηματική, η συνεχιζόμενη μηχανική αυτή φόρτιση υπερβαίνει τελικά την ικανότητα του γόνατος να επιδιορθώσει το πρόβλημα, θέτοντας τις βάσεις για την ανάπτυξη της oοστεοαρθρίτιδας του γόνατος. Τραυματική βλάβη στο γόνατο συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της oοστεοαρθρίτιδας του γόνατος στους νέους ενήλικες.

Ένας τραυματισμός της άρθρωσης

πυροδοτεί μια μακρά διαδικασία αναδιαμόρφωσης του χόνδρου και των γύρω ιστών που έχει αρνητικές εμβιομηχανικές και βιοχημικές επιπτώσεις που ευνοούν τον εκφυλισμό της άρθρωσης. Πολυάριθμα είδη τραυματισμού της άρθρωσης του γόνατος, συμπεριλαμβανομένων των μηνίσκων, συνδέσμων, των ρήξεων του αρθρικού θυλάκου, το εξάρθρημα του γόνατος, είναι γνωστό ότι αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της ΟΑ.

Η δευτεροπαθής οστεοαρθρίτιδα

που αναπτύσσεται σε ασθενείς με τραυματισμό του γόνατος συνήθως διαγιγνώσκεται νωρίτερα στη ζωή τους και εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα μια μακρύτερη περίοδο της νοσηρότητας της άρθρωσης του γόνατος σε σύγκριση με ασθενείς με πρωτοπαθή οστεοαρθρίτιδα. Αυξημένος κίνδυνος της οστεοαρθρίτιδας έχει βρεθεί μεταξύ των αθλητών που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικά είδη αθλητικών δραστηριοτήτων. Ο τραυματισμός του γόνατος είναι ένας εξακριβωμένος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση της οστεοαρθρίτιδα του γόνατος.

Οι κανονικές σωματικές δραστηριότητες όπως το τρέξιμο

το άλμα ή η ρίψη δεν είναι πιθανό να προκαλέσουν τραυματισμό σε φυσιολογικές αρθρώσεις, αλλά το επίπεδο ανοχής του γόνατος σε χρόνιο ή επαναλαμβανόμενο στρες δεν είναι γνωστό. Έχει προταθεί ότι το υψηλό επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας με χρόνια ή και επαναλαμβανόμενη επιβάρυνση καθώς και η υπέρχρηση του γόνατος είναι πιθανώς ο κύριος μηχανισμός της οστεοαρθρίτιδας και στα αθλήματα και ορισμένες επαγγελματικές δραστηριότητες. Ωστόσο, οι περισσότεροι ερευνητές αναφέρουν ότι η σωματική δραστηριότητα σε μια μέτριο ή ψυχαγωγικό επίπεδο δεν είναι πιθανό να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας γόνατος. Είναι βασικός ο διαχωρισμός των κακώσεων σε οξείες και χρόνιες, λόγω του διαφορετικού τρόπου με τον οποίο επιδρούν στις διάφορες δομές της άρθρωσης του γόνατος και ιδίως στον χόνδρο.

Οι βλάβες που παρατηρούνται στον χόνδρο

μπορεί να είναι εστιακές ή εκφυλιστικές. Οι εστιακές είναι συνήθως καλά οριοθετημένες βλάβες και είναι αποτέλεσμα τραύματος, ενώ οι εκφυλιστικές είναι μη σαφώς αφοριζόμενες βλάβες και προκύπτουν ως αποτέλεσμα χρόνιας συνδεσμικής αστάθειας ή τραυματισμού των μηνίσκων. Οι αθλητικές κακώσεις που συμβάλλουν στον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης οστεοαρθρίτιδας γόνατος περιλαμβάνουν ένα μεγάλο αριθμό τύπου κακώσεων από τις οποίες κυριότερες είναι οι ακόλουθες: ρήξεις μηνίσκων, ρήξεις χιαστών (προσθίου και οπισθίου), πλαγίων συνδέσμων, εξάρθημα γόνατος, οστεοχόνδρινα  κατάγματα. Οι μηνίσκοι είναι δυο ημικυκλικές ινοχόνδρινες δομές μεταξύ των αρθρικών επιφανειών του μηριαίου οστού και της κνήμης,  στο έξω και στο έσω διαμέρισμα της άρθρωσης του γόνατος. Οι κύριες λειτουργίες των μηνίσκων είναι η απορρόφηση των ασκούμενων φορτίων και η μεταφορά του φορτίου, τόσο κατά τη διάρκεια της δυναμικής κίνησης της άρθρωσης του γόνατος όσο και κατά τη στατική φόρτιση. Όταν το γόνατο υφίσταται φόρτιση, η δύναμη εφελκυσμού του μηνίσκου (τάση στεφάνης) αντιδρά στην εξώθηση του μηνίσκου, και διανέμει τα φορτία που ασκούνται στο μηνίσκο σε μια μεγαλύτερη περιοχή του αρθρικού χόνδρου. Ο υγιής μηνίσκος αντιδρά στη φόρτιση με συμπίεση.

Οι ρήξεις των μηνίσκων

είναι συνήθη ευρήματα στη μαγνητική τομογραφία, ειδικά στο οστεοαρθριτιδικό γόνατο και συναντούνται με τη μορφή οριζοντίων, καθετών, δίκην λαβής κάδου, πτερυγοειδών βλαβών. Βλάβη– ρήξη, απομάκρυνση του συνόλου ή μέρους των μηνίσκων οδηγεί σε εστιακά αυξημένη διάταση του αρθρικού χόνδρου υπό στατική φόρτιση, καθώς και σε αυξημένη δυναμική παραμόρφωση σε συγκεκριμένες περιοχές της άρθρωσης του γόνατος με τελικό αποτέλεσμα την ανάπτυξη της οστεοαρθριτιδας.1  Μια ρήξη μηνίσκου μπορεί να οδηγήσει στην ΟΑ στο γόνατο, αλλά και η ΟΑ του γόνατος μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μια ρήξη μηνίσκου. Μια εκφυλιστική μηνισκικού τύπου βλάβη, σε μεσήλικες ή ηλικιωμένους ασθενείς, θα μπορούσε να υποδεικνύει αρχικού σταδίου ΟΑ του γόνατος και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται αναλόγως. Η χειρουργική εκτομή των ρήξεων των μηνίσκων είναι η ενδεικνυομένη αντιμετώπιση, ειδικά όταν αυτές εμποδίζουν την ομαλή κίνηση και φόρτιση της άρθρωσης του γόνατος.

Οι πλάγιοι σύνδεσμοι

καθώς και ο πρόσθιος και ο οπίσθιος χιαστός είναι στοιχειά σταθεροποιητικά της άρθρωσης. Η ρήξη του προσθίου χιαστού συνδέσμου είναι μια από τις συχνότερες κακώσεις σε νεαρά και ασκούμενα άτομα και παρατηρείται κυρίως σε αθλήματα όπου απαιτούνται στροφικές κινήσεις του γόνατος, όπως στην ποδοσφαίριση, καλαθοσφαίριση, χειροσφαίριση. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νεαρές γυναίκες έχουν 35 φορές παραπάνω πιθανότητα να υποστούν κάκωση προσθίου χιαστού συνδέσμου κατά τη συμμετοχή τους σε ανάλογα αθλήματα, ενώ οι περισσότεροι ασθενείς με οξεία ρήξη του προσθίου χιαστού βρίσκονται στην ηλικία των 30 ετών ή και νεότεροι, με αποτέλεσμα την πρώιμη έναρξη της ΟΑ του γόνατος. Η επίπτωση της μετατραυματικής οστεοαρθρίτιδας που αναπτύσσεται σε κάκωση του προσθίου χιαστού συνδέσμου σε νεαρά άτομα είναι υψηλή και ανέρχεται στο ποσοστό του 87%,με το ποσοστό αυτό να μειώνεται σε άτομα μεγαλύτερα των 45 ετών στο 19,2% ή 27,8%. O μηχανισμός που είναι υπεύθυνος για την καταστροφή του αρθρικού χονδρού και για την εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας είναι πολυπαραγοντικός και δεν έχει ακόμη πλήρως εξακριβωθεί.

Η ανάπτυξη της ΟΑ

μετά την κάκωση του προσθίου χιαστού, μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της αρχικής βλάβης στο υποχόνδριο οστούν και στον υαλοειδή χόνδρο. Την στιγμή της κάκωσης η άσκηση υψηλής ενεργείας του τραύματος, έχει ως αποτέλεσμα τη διάσπαση των ενδοαρθρικών δόμων. Κρυφές οστεοχόνδρινες βλάβες καθώς και οστικά οιδήματα όπως καταδεικνύονται από τη μαγνητική τομογραφία παρατηρούνται στο 80-90% των ασθενών με κάκωση του προσθίου χιαστού συνδέσμου, κυρίως στο οπίσθιο-εξω τμήμα του κνημιαίου πλατώ, και στο πρόσθιο-εξω τμήμα του μηριαίου κονδύλου. Επιπρόσθετα του αρχικού τραύματος, η έλλειψη λειτουργικού φυσιολογικού προσθίου χιαστού συνδέσμου, οδηγεί σε αλλαγές τόσο στη στατική όσο και στη δυναμική φόρτιση του γόνατος καθώς και σε αυξημένες δυνάμεις τόσο στον χονδρό όσο και στις υπόλοιπες δομές της άρθρωσης. Εξαιτίας αυτού επισυμβαίνουν και μετέπειτα επιπρόσθετες ενδαρθρικές βλάβες, ειδικά στο χόνδρο και στους μηνίσκους.

Αποτελεί πεδίο ενδιαφέροντος

κατά το αν η αποκατάσταση του χιαστού συνδέσμου βοηθά στην αποτροπή εμφάνισης ή μη οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο, καθώς αποκαθιστάται η σταθερότητα της άρθρωσης του γόνατος. Ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος αποτελεί κι αυτός βασική σταθεροποιητική δομή της άρθρωσης του γόνατος, εμποδίζοντας την οπίσθια μετατόπιση της κνήμης σε σχέση με το μηριαίο κατά την κάμψη της άρθρωσης του γόνατος, ενώ παράλληλα εμποδίζει την εσωτερική στροφή του γόνατος, περάν των 90ο σε κάμψη. Συγκεκριμένα η ρήξη οπίσθιου χιαστού συνδέσμου μεταβάλλει την κινηματική του έσω διαμερίσματος του γόνατος, με αποτέλεσμα το «σταθερό» πρόσθιο εξάρθρημα του έσω μηριαίου κονδύλου (οπίσθιο υπεξάρθρημα του έσω κνημιαίο πλατώ). Έτσι αιτιολογείται η αυξημένη συχνότητα της οστεοαρθρίτιδας στο έσω διαμέρισμα, και ειδικά στον έσω μηριαίο κόνδυλο, σε γόνατα με ανεπάρκεια οπίσθιου χιαστού συνδέσμου. Ο έσω πλάγιος σύνδεσμος του γόνατος είναι ο σταθεροποιητικός σύνδεσμος της άρθρωσης που τραυματίζεται πιο συχνά. Οι κακώσεις που υφίσταται μπορούν να ποικίλουν, από απλές διατάσεις έως και πλήρεις ρήξεις.

Οι πλήρεις ρήξεις είναι ιδιαιτέρως επιβαρυντικές

για την άρθρωση του γόνατος, αφού οδηγούν σε αστάθεια της άρθρωσης του γόνατος: συνεπώς η στατική και η δυναμική φόρτιση του γόνατος αλλοιώνεται, με αποτέλεσμα τη δημιουργία βλαβών στον χόνδρο και στο υποχόνδριο οστό πυροδοτώντας έτσι τον καταρράκτη της ανάπτυξης της οστεοαρθρίτιδας. Συνεπώς η ενδεικνυόμενη θεραπεία στις πλήρεις ρήξεις του έσω πλάγιου συνδέσμου είναι η χειρουργική αποκατάσταση (κυρίως στις ρήξεις 3ου βαθμού). Κατά τον ίδιο τρόπο και η κάκωση στον έξω πλάγιο σύνδεσμο του γόνατος, αν και είναι λιγότερο σοβαρή, μέσω της αστάθειας που προκαλεί στην άρθρωση, συμβάλλει και αυτή στην ανάπτυξη της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος. Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τον πρόσφατα ανακαλυφθέντα προσθιοπλάγιο (anterolateral) σύνδεσμο της άρθρωσης του γόνατος.

Πρόκειται για σύνδεσμο

ο οποίος ακτινοβολεί από τον έξω μηριαίο κόνδυλο και καταφύεται  στον έξω κνημιαίο κόνδυλο στο μισό περίπου της απόστασης μεταξύ του φύματος του Gerdy και της κεφαλής της περόνης.2 Εμβιομηχανικώς, χωρίς να έχει εξακριβωθεί πλήρως , φέρεται να συμμετέχει στη σταθερότητα της άρθρωσης περιορίζοντας την υπερβολική έσω στροφή του γόνατος, γεγονός που ενισχύεται από το ότι συνυπάρχει κάκωσή του (κάταγμα του Segond) σε τραυματισμό του προσθίου χιαστού συνδέσμου. Ο μηχανισμός που η κάκωσή του εμπλέκεται στην επίπτωση της ΟΑ του γόνατος είναι παρόμοιος με αυτόν του προσθίου χιαστού συνδέσμου καθώς οδηγεί και αυτός σε αστάθεια της άρθρωσης. Το εξάρθρημα του γόνατος είναι ένας συνδυασμός των προαναφερθέντων κακώσεων και οδηγεί κι αυτός με τη σειρά του στην πυροδότηση του καταρράκτη της μη αναστρέψιμης βλάβης του αρθρικού χονδρού και την εγκατάσταση της οστεοαρθρίτιδας της άρθρωσης του γόνατος.

Βιβλιογραφία

  1. Song Y, Greve JM, Carter DR, et al. Meniscectomy alters the dynamic deformational behavior and cumulative strain of tibial articular cartilage in knee joints subjected to cyclic loads. Osteoarthritis Cartilage 2008;16(12):1545–54.
  2. Claes S, Vereecke E, Maes M, et al. Anatomy of the anterolateral ligament of the knee J. Anat. (2013) 223:321—328