Ο κόκκυγας είναι το κατώτερο άκρο της σπονδυλικής μας στήλης δηλαδή η… «ουρίτσα» μας!! Η κοκκυγοδυνία αναφέρεται στο άλγος του κόκκυγα. Οι ασθενείς συνήθως αναφέρουν αμβλύ πόνο, που προέρχεται από την γλουτιαία σχισμή που είναι ακριβώς πάνω από τον πρωκτό και μερικές φορές οξύ πόνο όταν σηκώνονται από παρατεταμένο κάθισμα.

Είναι πέντε φορές πιο συχνή στις γυναίκες, επειδή ο κόκκυγας προβάλλει περισσότερο απ’ ότι στους άνδρες. Ο κόκκυγας ενεργεί ως απορροφητής κραδασμών κάμπτοντας προς τα εμπρός στο κάθισμα. Ο κόκκυγας μαζί με τα ισχιακά κυρτώματα σχηματίζουν ένα υποστηρικτικό τρίποδα που περιέχει τους μύες και τους συνδέσμους του πυελικού εδάφους. Ο κόκκυγας επιβαρύνεται με περισσότερο φορτίο όταν ένα καθισμένο άτομο γέρνει προς τα πίσω. Συχνά βλέπουμε ασθενείς με κοκκυγοδυνία να σκύβουν πάνω στους μηρούς ώστε να αποφορτίσουν τον κόκκυγα και να φορτίσουν περισσότερο τα ισχιακά κυρτώματα.

Εικόνα 1: Η ανατομική περιοχή του περινέου

Αίτια κοκκυγοδυνίας

Οι αιτίες είναι αρκετές με πιο συνηθισμένες τους τραυματισμούς (κάταγμα, εξαρθρήματα, συνδεσμικές κακώσεις). Μία άλλη αιτία είναι ο τοκετός. Στο τέλος του 3ου τριμήνου της κύησης, ορισμένες ορμονικές αλλαγές επηρεάζουν την συγχόνδρωση μεταξύ του ιερού οστού και του κόκκυγα, ο οποίος μαλακώνει. Παρόλα αυτά το 1/3 όλων των περιπτώσεων κοκκυγοδυνίας είναι ιδιοπαθούς φύσεως δηλαδή αγνώστου αιτιολογίας. Άλλες, λιγότερο συχνές αιτίες, περιλαμβάνουν: άλγος του απιοειδούς μυός, κάκωση του αιδοιϊκού νεύρου, νευροπαθητικό πόνο προκαλούμενο από επαναλαμβανόμενες καταπονήσεις κακώσεως νεύρων (π.χ. δικυκλιστές, κωπηλάτες, καθιστική εργασία σε σκληρό κάθισμα), τριχοφωλεακό συρίγγιο, παχυσαρκία ή απίσχναση. Πόνος στη περιοχή του κόκκυγα μπορεί να προκληθεί από την ύπαρξη μυοπεριτονιακών σημείων πυροδότησης πόνου (trigger points) στον σφικτήρα του πρωκτού, στον ανελκτήρα μυ του πρωκτού και στον έσω θυροειδή μυ. Αιτία μπορεί να είναι η δυσκοιλιότητα ή χειρουργικές επεμβάσεις στη περιοχή με σχηματισμό ουλώδη ιστού, κ.α.

Παράγοντες που επιτείνουν τα συμπτώματα είναι οι διαταραχές του παχέος εντέρου, η κακή ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς και ορμονικές διαταραχές.

Κάποιοι ασθενείς με δυσλειτουργία στην περιοχή του κόκκυγα, έχουν ενεργοποιημένο το σύστημα συνεγερμού του εγκεφάλου (κεντρική ευαισθητοποίηση), δηλαδή ο εγκέφαλος αξιολογεί ως επικίνδυνα τα εισερχόμενα ερεθίσματα, αντιλαμβανόμενος πιθανή βλάβη ιστού, οπότε «κλειδώνει» τη περιοχή με μυϊκό σπασμό και πόνο, ενώ αντίθετα άλλοι ασθενείς ευρισκόμενοι στην ίδια ακριβώς κατάσταση δεν αισθάνονται τίποτα. Το φαινόμενο της κεντρικής ευαισθητοποίησης που παρατηρείται σε αυτούς τους ασθενείς οφείλεται στη μακροχρόνια έκθεση στα επώδυνα ερεθίσματα. Αυτή η ευαισθητοποίηση προκαλεί πόνο στον γοφό και στη λεκάνη, που επιμένει ακόμη και αφού έχει εκλείψει η αιτία που τον προκάλεσε! Πρόκειται στην ουσία για μια μορφή συμπλοκου τοπικού επώδυνου συνδρόμου τύπου Ι (CRPD-I) ή όπως αλλιώς το ονομάζουμε «Αλγοδυστροφία».

Εικόνα 2: Μηχανισμοί τραυματισμού του κόκκυγα

Αντιμετώπιση της κοκκυγοδυνίας

Αρχικά η θεραπεία είναι συντηρητική και συνίσταται στη λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και προσαρμογή της καθιστικής θέσης ακόμη και με τη χρήση βοηθητικού μαξιλαριού (κουλούρας), με κενό στο κέντρο, ώστε να αποφεύγεται η φόρτιση του κόκκυγα. Η χειρουργική εξαίρεση του κόκκυγα δεν εξασφαλίζει σύμφωνα με τις υπάρχουσες μελέτες, σίγουρη μακροχρόνια αναλγησία και λόγω των πιθανών σοβαρών επιπλοκών της μεθόδου θα πρέπει να αποφεύγεται. Συντηρητική αντιμετώπιση που περιλαμβάνει μάλαξη, κινητοποίηση με χειρισμούς, ψυχοθεραπεία και εξειδικευμένη αποκατάσταση στη πυελική βάση, είναι αποτελεσματική στο 90% των περιπτώσεων.
Σε περίπτωση που ο πόνος επιμένει και η κατάσταση μεταπίπτει σε χρόνια, συνιστάται η εφαρμογή επεμβατικών θεραπειών, όπως:

  1. Τοπική έγχυση κορτικοστεροειδών και τοπικού αναισθητικού. Η έγχυση αυτή μπορεί να επαναληφθεί 2-3 φορές σε διαστήματα 7-10 ημερών.
  2. Διαγνωστικός αποκλεισμός του γαγγλίου με τοπικό αναισθητικό μακράς διάρκειας δράσης. Αν ο ασθενής διαπιστώσει ανακούφιση πάνω από 50% για τη διάρκεια δράσης του τοπικού αναισθητικού, τότε ακολουθεί η νευρόλυση (καταστροφή) του γαγγλίου του IMPAR με εφαρμογή ραδιοσυχνότητας.
  3. Στους ασθενείς με κεντρική ευαισθητοποίηση, η ένταση του πόνου δεν συνάδει πάντοτε με το βαθμό της βλάβης ή της δυσλειτουργίας στη περιοχή, και εδώ απαιτούνται οι κατάλληλες τεχνικές χειροθεραπείας που μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή. Τέτοιες είναι:
    1. Τεχνικές της Κρανιοϊερής Θεραπείας. Κυρίως η απελευθέρωση των οριζόντιων περιτονιακών διαφραγμάτων, ιδιαίτερα στο ύψος της πυέλου (πυελικό διάφραγμα). Ο θεραπευτής εφαρμόζει μυοπεριτονιακές τεχνικές, με σκοπό να απελευθερώσει τους περιορισμούς, οι οποίοι βρίσκονται ανάμεσα στο ένα χέρι -που ακουμπά την άνω επιφάνεια του σώματος – και το άλλο –που ακουμπά την κάτω επιφάνεια του σώματος, βοηθώντας προβλήματα στο οσφυϊερό-κοκκυγικό

      Εικόνα 3: Κινητοποίηση με ήπιους χειρισμούς στο ιερό οστό και τον κόκκυγα.

    2. Τεχνικές της Νευροθεραπείας δια Χειρισμών, κυρίως με τη χρήση των Νευρο-αντανακλαστικών σημείων στο σκελετό του ποδιού. Στην ουσία πρόκειται για ρεφλεξολογία. Τα νευρο-αντανακλαστικά σημεία είναι συγκεκριμένα σημεία που αφορούν χιλιοστά από το περιόστεο των οστών του άκρου πόδα. Αυτά τα μικρά, αναλογικά, σημεία αντανακλούν σε συγκεκριμένα νεύρα του σώματος, άρα και στους ιστούς που ελέγχονται από αυτά. Όταν πιέζουμε / ερεθίζουμε αυτά τα σημεία, προκαλείται ένα άμεσο αποτέλεσμα στα αντίστοιχα νεύρα και στις ιστούς – στόχους. Ο θεραπευτής επιλέγει τα κατάλληλα –ανάλογα με το προσδοκώμενο όφελος- σημεία και στις ασκεί πίεση. Με τον τρόπο αυτόν μεταφέρει ερεθίσματα, μέσω του νευρικού συστήματος, ώστε να προκληθεί θεραπευτική μεταβολή στις δομές – στόχος. Εάν το νεύρο ή οι ιστοί – στόχος δυσλειτουργούν, τα σημεία θα αντιδράσουν εκλύοντας πόνο. Η πίεση διατηρείται έως ότου φύγει το άλγος (όχι πάντως περισσότερο από 15 δευτερόλεπτα).
    3. Τεχνική της ισχαιμικής πίεσης . εφαρμόζεται στην περίπτωση που η αιτία του πόνου αφορά μυοπεριτονιακά σημεία πυροδότησης πόνου (trigger points) στον σφικτήρα του πρωκτού, στον ανελκτήρα μυ του πρωκτού και τον έσω θυροειδή.
  4. Επιπρόσθετα, παροτρύνουμε τον ασθενή να παραμείνει ενεργός, να κινείται και να ασκείται είναι μια καλή στρατηγική για την ανακούφιση του πόνου.