Ένα αγαπημένο ζευγάρι!!

Η ρευματική πολυμυαλγία και η κροταφική αρτηρίτιδα ανήκουν στις αυτοάνοσες παθήσεις και πολλές φορές απαντώνται μαζί. Ο όρος αυτοάνοσες παθήσεις σημαίνει πως τα λευκά αιμοσφαίρια του οργανισμού μας – που φυσιολογικά μας προστατεύουν από την δράση ξένων μικροοργανισμών και ιών που εισβάλλουν στο σώμα μας –  δρουν μη-φυσιολογικά και επιτίθενται στους ιστούς του ιδίου μας τους σώματος.  Η επίθεσή τους στο μυϊκό σύστημα προκαλεί την ρευματική πολυμυαλγία, ενώ η επίθεση στη αγγεία προκαλεί την κροταφική αρτηρίτιδα.
Είναι πιθανό ότι κάποια λοίμωξη και μάλιστα ιογενής προηγείται χρονικά και ίσως αποδιοργανώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Ιοί που ενοχοποιούνται είναι οι αδενοϊοί και ο ιός της παραϊνφλουέντζας που προκαλούν λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, καθώς και ο ανθρώπινος παρβοϊός Β19 που προκαλεί λοιμώξεις στα παιδιά.

Η ρευματική πολυμυαλγία

εμφανίζεται στη μέση και την τρίτη ηλικία και εκδηλώνεται με πόνο και δυσκαμψία του αυχένα, των ώμων και της λεκάνης. Η κροταφική αρτηρίτιδα είναι αγγειίτιδα, δηλαδή φλεγμονή των αγγείων που προκαλεί στένωση του αυλού τους και μείωση της κυκλοφορίας του αίματος. Το 50% των ασθενών με κροταφική αρτηρίτιδα εμφανίζουν και συμπτώματα ρευματικής πολυμυαλγίας.

1. Ποιους προσβάλλουν;

Οι δύο αυτές παθήσεις προσβάλλουν συνήθως ασθενείς ηλικίας άνω των 50 ετών. Οι γυναίκες προσβάλλονται 2 φορές συχνότερα από τους άνδρες. Οι λευκοί κάτοικοι της Βόρειας Ευρώπης είναι τα συχνότερα θύματά τους! Παρόλα αυτά όμως και στη χώρα μας, οι ειδικότητες κυρίως της ρευματολογίας και της ορθοπαιδικής αντιμετωπίζουν αρκετά τέτοια περιστατικά ανά έτος.

2. Πως εμφανίζονται;

Οι περισσότεροι ασθενείς με ρευματική πολυμυαλγία εμφανίζουν αρχικά χαμηλό πυρετό (κάτω από 38 βαθμούς Κελσίου), κακοδιαθεσία, καταβολή και απώλεια βάρους. Οι περισσότεροι ασθενείς εκδηλώνουν συμπτώματα από τους μύες κατά την έναρξη της νόσου. Συνήθως αρχικά προσβάλλονται οι μύες του αυχένα και των ώμων, προκαλώντας πόνο και δυσχέρεια στις κινήσεις. Αργότερα προσβάλλονται όλοι οι μύες που βρίσκονται κοντά στον κορμό και κυρίως οι βραχίονες και οι μηροί. Για το λόγο αυτό κάνουμε λόγο για κεντρομελική μυαλγία ή/και αδυναμία.
Ο τρόπος που εισβάλλει η νόσος ποικίλει. Μπορεί η έναρξη των συμπτωμάτων να έρθει τόσο αιφνίδια ώστε ο ασθενής να μπορεί με ακρίβεια να προσδιορίσει την ημερομηνία έναρξης των συμπτωμάτων του. Άλλες φορές η νόσος εισβάλλει σταδιακά και πιο ύπουλα.
Η πρωινή δυσκαμψία που συνήθως διαρκεί περισσότερο από 30 λεπτά, είναι χαρακτηριστικό σύμπτωμα. Οι ασθενείς δυσκολεύονται να σηκωθούν από το κρεβάτι το πρωί, καθώς και να σηκωθούν από καρέκλα εάν κάθονται πολλή ώρα. Ακόμη μπορεί να δυσκολεύονται να κάνουν δουλειές όπως να πλυθούν, να χτενιστούν ή να ντυθούν. Σε ένα ποσοστό ο πόνος και η δυσκαμψία είναι τόσο σοβαρά ώστε ακόμα και η αυτοεξυπηρέτηση είναι δύσκολη.

Ο θεράπων ιατρός μπορεί να καταλάβει ότι δεν πρόκειται για αρθρίτιδα αφού κατά την εξέταση και την ψηλάφηση δεν πονούν οι αρθρώσεις αλλά οι μυϊκές μάζες. Στον εργαστηριακό έλεγχο συνήθως εμφανίζεται ήπια αναιμία, μέτρια αύξηση των τρανσαμινασών ένζυμα του ήπατος) αλλά και υψηλές τιμές Ταχύτητας Καθίζησης Ερυθρών και C- αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP).

Η κροταφική αρτηρίτιδα αποτελεί φλεγμονή της κροταφικής αρτηρίας του κρανίου, αυτής δηλαδή που βρίσκεται στους κροτάφους. Μπορεί να προσβάλλει όμως και αρτηρίες του αυχένα και των άνω άκρων. Εισβάλλει συνήθως αθόρυβα και περνάνε αρκετές εβδομάδες ή μήνες μέχρι να διαγνωστεί. Λιγότερο συχνά η έναρξη είναι αιφνίδια με συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη.
Τα γενικά συμπτώματα είναι κακοδιαθεσία, εύκολη κόπωση, πυρετός (μερικές φορές μέχρι 39 βαθμούς Κελσίου), απώλεια βάρους καθώς και ρευματική πολυμυαλγία. Τα ειδικά συμπτώματα είναι αυτά που σχετίζονται με την φλεγμονή των αρτηριών και την μείωση της αιμάτωσης των περιοχών που παίρνουν αίμα από αυτές. Τα κυριότερα από αυτά είναι πονοκέφαλος, ευαισθησία του κρανίου, πόνος και κόπωση του σαγονιού κατά την μάσηση και την ομιλία, διαταραχές της όρασης, καθώς και βήχας ή πόνος στον αυχένα.
Ο θεράπων ιατρός εξετάζει τις κροταφικές αρτηρίες που είναι ερυθρές, παχυσμένες και επώδυνες στην ψηλάφηση. Η απώλεια όρασης είναι η πιο σοβαρή επιπλοκή της νόσου και συμβαίνει στο 15% των ασθενών. Είναι αιφνίδια και ανώδυνη και οφείλεται συνήθως σε βλάβη της οφθαλμικής αρτηρίας. Η άκρως απαραίτητη οφθαλμολογική εξέταση μπορεί να αναδείξει παθολογικά ευρήματα σ’ αυτές τις περιπτώσεις.
Στον εργαστηριακό έλεγχο συνήθως εμφανίζεται ήπια αναιμία, ήπια αύξηση των αιμοπεταλίων, μέτρια αύξηση των τρανσαμινασών (ένζυμα του ήπατος) αλλά και υψηλές τιμές Ταχύτητας Καθίζησης Ερυθρών και C- αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP).
Η διάγνωση γίνεται με βάση την κλινική εικόνα και τα εργαστηριακά ευρήματα και επιβεβαιώνεται με βιοψία της κροταφικής αρτηρίας.

3. Πως αντιμετωπίζονται;

Η βασική θεραπεία και των δύο παθήσεων είναι κάποιο κορτικοστεροειδές φάρμακο από το στόμα, όπως για παράδειγμα η πρεδνιζολόνη. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακαμπορούν να βοηθήσουν εν μέρει στον έλεγχο του πόνου αλλά δεν ενδείκνυνται για μακροχρόνια χρήση ούτε έχει βρεθεί ότι προλαμβάνουν τις αγγειακές επιπλοκές. Σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στα κορτικοστεροειδή χορηγούνται ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

Στη ρευματική πολυμυαλγία, η δόση του χορηγούμενου κορτικοστεροειδούς είναι χαμηλή και η υποχώρηση των συμπτωμάτων είναι τόσο άμεση, ώστε αν δεν συμβεί αυτό, αμφισβητείται η διάγνωση. Στην κροταφική αρτηρίτιδα απαιτείται μεγαλύτερη δόση κορτικοστεροειδούς και η υποχώρηση των συμπτωμάτων είναι βραδύτερη.

Η διάρκεια θεραπείας της ρευματικής πολυμυαλγίας κυμαίνεται από 1 έως 3 έτη. Αντίθετα, η θεραπεία της κροταφικής αρτηρίτιδας θεωρείται πιο χρόνια και έχει περισσότερες τάσεις υποτροπής.

Ταυτόχρονα με τη μακροχρόνια χορήγηση κορτικοστεροειδών ο ασθενής πρέπει να λαμβάνειαντιοστεοπορωτική αγωγή για την αποφυγή ανάπτυξης οστεοπόρωσης από την μακροχρόνια λήψη των κορτικοειδών. Επίσης, ο ασθενής που λαμβάνει μακροχρόνια κορτιζόνη πρέπει να εξετάζεται τακτικά από καρδιολόγο και οφθαλμίατρο γιατί η χρόνια χρήση κορτιζόνης μπορεί να οδηγήσει σε αρτηριακή υπέρταση αλλά και σε οφθαλμικό καταρράκτη.

Ρευματική πολυμυαλγία: η εντοπισμένη κοντά στον κορμό του σώματος (κεντρομελική) μυαλγία και πρωινή δυσκαμψία πρέπει να οδηγεί των ασθενή στον ορθοπαιδικό ή ρευματολόγο.

Κροταφική αρτηρίτιδα: Η συνύπαρξη πονοκεφάλου (κυρίως στους κροτάφους) και ανεξήγητου πυρετού πρέπει να οδηγεί των ασθενή στον ιατρό.

Ιωάννης Κ. Τριανταφυλλόπουλος, MD, MSci, PhD, FEBOT
Επικ. Καθηγητής  Ορθοπαιδικής, Εργαστήριο Έρευνας Παθήσεων Μυοσκελετικού Συστήματος
Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Τηλ. 210 6124007