Το μαγνήσιο είναι ένα στοιχείο ευρέως διαδεδομένο τόσο στον ενδοκυττάριο όσο και στον εξωκυττάριο χώρο.

Ως ενδοκυττάριο κατιόν συμμετέχει σε πολλαπλές κυτταρικές λειτουργίες όπως ομοιόσταση της ενέργειας , μεταβολισμό της γλυκόζης και μεταβολισμό πρωτεϊνών και ελεύθερων λιπαρών οξέων. Είναι φυσικός ανταγωνιστής των διαύλων ασβεστίου. Ως εξωκυττάριο στοιχείο συμμετέχει σε πολυάριθμες χημικές αντιδράσεις όπως η σύνδεση ορμονών με τον υποδοχέα τους , η μεταφορά νευρικών σημάτων , η διαμεμβρανική μεταφορά ιόντων , η ρύθμιση τους συστήματος αδενυλικής κυκλάσης , η μυϊκή σύσπαση, η δραστηριότητα των νευρώνων, η ρύθμιση του αγγειοκινητικού τόνου, η ρύθμιση της καρδιακής ερεθισιμότητας και η σύνδεση του ασβεστίου με τους διαύλους του.

Σε περιπτώσεις ανεπάρκειας μαγνησίου αυξάνεται η αποβολή καλίου και ασβεστίου στα ούρα αλλά η εναπόθεση ασβεστίου στους μαλακούς ιστούς όπως νεφροί, αρτηρίες, σύνδεσμοι και εγκέφαλος.

Που βρίσκεται το μαγνήσιο

Η σημαντικότερες διαιτητικές πηγές μαγνησίου είναι τα λαχανικά και ιδιαίτερα τα πράσινα φυλλώδη, οι ξηροί καρποί, τα όσπρια , τα δημητριακά ολικής αλέσεως, τα θαλασσινά, το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Καλή πηγή μαγνησίου επίσης είναι το μεταλλικό νερό.

Το μαγνήσιο απορροφάται από το λεπτό έντερο σε ένα ποσοστό μεταξύ 10-65% της προσλαμβανομένης ποσότητας. Αποβάλλεται από τον νεφρό όπου έχει την δυνατότητα μέχρι και 100% αποβολής του ιόντος σε περίπτωση περίσσιας. Στο ανθρώπινο σώμα το μαγνήσιο κατανέμεται στα οστά σε ποσοστό 53%, στους μυς σε ποσοστό 27%, στους μαλακούς ιστούς σε ποσοστό 19% και σε πολύ μικρά ποσοστά βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και στο κλάσμα του αίματος.

Η φυσιολογική συγκέντρωση στο κλάσμα του μαγνησίου κυμαίνεται στο 1,6 έως 2,3 mg/DL. Το 50% των ιόντων μαγνησίου στο κλάσμα είναι ελεύθερα ενώ το υπόλοιπο είναι συνδεδεμένο με πρωτεΐνες του κλάσματος ή με συναφή ανιόντα όπως φωσφορικά και θειικά ανιόντα.

Περιπτώσεις ανεπάρκειας μαγνησίου

Η κυριότερη αιτία υπομαγνησιαιμίας είναι η χρήση διουρητικών. Αλλά πιθανά αίτια είναι η ολική παρεντερική διατροφή, η παγκρεατίτιδα, τα μεγάλης εκτάσεως εγκαύματα, η εξωσωματική κυκλοφορία, φάρμακα όπως Β αγωνιστές των αμινογλυκοσιδών , αναστολή στης αντλίας πρωτονίων , ινσουλίνη, αλκοόλ και αμφοτερικίνη Β. Επίσης υπομαγνησιαιμία μπορεί να παρατηρηθεί σε διαρροϊκά σύνδρομα , οξεία σωληναριακή νέκρωση, μεταβολική οξέωση και υποπαραθυρεοειδισμό. Τα κλινικά σημεία της υπομαγνησιαιμίας είναι μη

ειδικά και σχετίζονται με καρδιακή αρρυθμία , μειωμένη νευρομυική διεγερσιμότητα , αποπροσανατολισμό , μυϊκούς σπασμούς, τετανία και ψύχωση.

Η υπομαγνησιαιμία είναι το κύριο αίτιο υποτροπιάζουσας υποκαλιαιμίας. Η πιο επικίνδυνη για την ζωή εκδήλωση υπομαγνησιαιμίας είναι η κοιλιακή αρρυθμία. Υπομαγνησιαιμία θεωρείται ότι έχουμε όταν τα επίπεδα μαγνησίου στον ορό είναι κάτω από 1,8 mg/DL.

Αντίθετα η υπερβολική πρόσληψη μαγνησίου από συμπληρώματα διατροφής μπορεί να προκαλέσει διάρροια , να παρεμποδίσει τον σχηματισμό των οστών ή να προκαλέσει καρδιακή ανακοπή. Μία από τις βασικές βιοχημικές δράσεις του μαγνησίου αφορά τη νευρομυική μεταβίβαση και στην μυϊκή σύσπαση στις οποίες συμμετέχει ως συμπαράγοντας.

Το μαγνήσιο μειώνει την απελευθέρωση της ακετυλοχολίνης από τις νευρικές απολήξεις και καταστέλλει την διεγερσιμότητα των νευρικών και μυϊκών μεμβρανών. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην μυϊκή σύσπαση και χάλαση , ρυθμίζοντας τους διαύλους ασβεστίου , ευοδώνοντας την επαναπρόσληψη του ασβεστίου στο σαρκοπλασματικό δίκτυο μέσω της εξαρτημένης από το μαγνήσιο ατεπάσης και του κυκλικού AMP αλλά και διευκολύνοντας την αλληλεπίδραση ακτίνης-μυοσίνης μέσω της ίδιας της ατεπάσης. Η ανεπάρκεια μαγνησίου επηρεάζει σημαντικά την μυϊκή ισχύ.

Συνήθης τακτικές των αθλητών με σκοπό τον έλεγχο του σωματικού βάρους μπορεί να οδηγήσουν σε έλλειμμα μαγνησίου. Επειδή οι απώλειες είναι σημαντικές και η πρόσληψη συχνά ανεπαρκής οι αθλητές πιθανά θα πρέπει να λαμβάνουν συμπληρώματα μαγνησίου ιδιαίτερα κατά την περίοδο απώλειας βάρους.

Επίσης η υπερβολική άσκηση αυξάνει την απώλεια μαγνησίου στα ούρα και στον ιδρώτα και μπορεί να αυξήσει τις ανάγκες ημερήσιας πρόσληψης κατά 10-20%. Στην κάθε μέρα πράξη συμπληρώματα μαγνησίου από το στόμα είναι διαθέσιμα και έχουν φανεί ευεργετικά στην αντιμετώπιση των μυϊκών κραμπών και τις μυϊκής ατονίας.

Το γήρας συνδέεται συχνά με αίτια μαγνησίου και με αυξημένη επίπτωση χρόνιων νόσων με απώλεια μυϊκής μάζας και σαρκοπενία , μεταβολή στην ανοσολογική απάντηση των ασθενών, αθηροσκλήρωση, σακχαρώδη διαβήτη και καρδιομεταβολικό σύνδρομο.

Η κυριότερη αίτια ένδειας μαγνησίου στους υπερήλικες είναι η διαιτητική. Αν και τα δευτεροπαθή αίτια που αφορούν το γήρας μπορεί να προκύπτουν από πολλούς διαφορετικούς μηχανισμούς. Τέτοια αίτια μπορεί να είναι η μειωμένη απορρόφηση από το γαστρεντερικό, οι μειωμένες οστικές αποθήκες και η αυξημένη απώλεια από τα ούρα με τα διουρητικά κυρίως.

Το μαγνήσιο έχει σημαντική δράση και στην λειτουργία των νεύρων. Η υπομαγνησιαιμία δημιουργεί νευρομυική υπερδιεγερσιμότητα . Υπάρχουν μελέτες όπου έχουν δείξει πως ασθενείς με αθροιστική κεφαλαλγία και κλασσική κοινή ημικρανία και κυρίως ημικρανία προ εμμηνορυσιακού συνδρόμου έχουν χαμηλά επίπεδα μαγνησίου.

Σε περιπτώσεις ψυχιατρικές , μείζονος κατάθλιψης και κατάθλιψης με αυτοκτονικούς ιδεασμούς, έχουν βρεθεί επίσης χαμηλά επίπεδα μαγνησίου.

Επίσης η χορήγηση μαγνησίου στην συνολική θεραπεία του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών, του περιοχικού πόνου, της περιφερικής νευροπάθειας, έχει βρεθεί ωφέλιμη.

Το μαγνήσιο φαίνεται ότι ωφελεί και τις εγκυμονούσες γυναίκες αφού βελτιώνουν τις μυϊκές κράμπες.

Το μαγνήσιο είναι θεραπεία πρώτης γραμμής για τοκόλυση σε περίπτωση πρόωρου τοκετού αφού αναστέλλει τις αυτόματες συσπάσεις της μήτρας. Στις γυναίκες με εκλαμψία το μαγνήσιο μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής των σπασμών, πιθανά ελαττώνει την μητρική θνησιμότητα και βελτιώνει την κλινική έκβαση του εμβρύου.

Έτσι θεωρείται το φάρμακο εκλογής για γυναίκες με προεκλαμψία και εκλαμψία.

Όσον αφορά τα καρδιοαγγειακά επεισόδια φαίνεται ότι το μαγνήσιο σχετίζεται αρνητικά με τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης και θετικά με τα επίπεδα της καλής χοληστερόλης HDL.

Επίσης υπάρχουν ενδείξεις ότι βελτιώνει την αρτηριακή πίεση και μειώνει την επίπτωση των εγκεφαλικών επεισοδίων. φαίνεται ότι παίζει ρόλο στην παθοφυσιολογία της εγκεφαλικής αθηροσκλήρωσης καθώς επίσης και στην αποτροπή δημιουργίας αθηρωμάτωσης των περιφερικών αγγείων. Η συμπληρωματική υποκατάσταση μαγνησίου από το στόμα φαίνεται να βελτιώνει την αντοχή στην άσκηση , το στηθαγχικό άλγος κατά την άσκηση και την ποιότητα ζωής των στεφανιαίων ασθενών.

Επομένως δικαιολογείται η χρήση του ως επικουρική θεραπεία στους ασθενείς με στεφανιαία νόσο.

Συμπερασματικά το μαγνήσιο είναι το δεύτερο πιο διαδεδομένο κατιόν στα σπονδυλωτά και ένα σημαντικό συστατικό όλων των μαλακών ιστών και των οστών στο ανθρώπινο σώμα.

Εμπλέκεται σε πληθώρα ενζυμικών αντιδράσεων και αν δεν παραμείνει αυστηρά εντός φυσιολογικών ορίων μπορεί να προκαλέσει πολλαπλές και σοβαρές διαταραχές.

Η χρήση συμπληρωμάτων μαγνησίου είναι μια οικονομική θεραπευτική επιλογή , σχετικά ακίνδυνη, με πολλαπλούς μηχανισμούς δράσης.

Φαίνεται ότι το ερευνητικό πεδίο είναι στο χώρο της δράσης του μαγνησίου είναι ανοιχτό και υπόσχεται πολλά στην θεραπευτική πολλών συστηματικών νοσημάτων.